 |
 |
Gerben IJpma, geb. Huizum 30 dec. 1920, ovl. Koudum 16 aug. 1944, boekhouder/verzekeringsagent, zoon van Jan IJpma en Aafke van Sluis (foto gemeentearchief). Twee weken voor zijn dood verloofde Gerben, schuilnaam Klaas zich met verzetsvrouw en koerierster Aaltje Boot, schuilnaam Ineke, die in Sneek was ondergedoken. 'In de berm langs de weg Sneek Bolsward vierden ze dat met enkele vrienden uit het verzet met wijn en taart, aldus de Leeuwarder Courant (25 febr. 2022), "Aaltje Stavast: Leven in teken van verzet." De dood van Gerben was een grote schok in Aaltjes leven, waar ze weinig over sprak. Zij overleed in 2022 op honderdjarige leeftijd. Bovenstaande foto van Aaltje, uit de collectie van Fam. Stavast, is gepubliceerd in Friesch Dagblad (2 maart 2022), "Aaltje Stavast-Boot ging in verzet tegen onderdrukking." De bron van genoemde krantenartikelen is een verslag van verzetsman Sjerp Praamsma, die aanwezig was bij de verloving van Gerben en Aaltje.
Behalve rayonhoofd Zuidwest Friesland van de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers (LO), was Gerben IJpma lid van de in juli 1944 door Gerben Oppewal in Koudum opgerichte knokploeg (KP). Deze groep van vijf man, aangevuld met Haitse Wiersma, roofde op 3 augustus 1944 de voorraad van 13.000 bonkaarten van de gemeente, uit de kluis van de zuivelfabriek. Dit was de tweede succesvolle overval in korte tijd op de Workumer distributiebescheiden. Maar door verraad liep het deze keer niet goed af. Zie voor de toedracht het item "3 aug. 1944, 2e bonkaartenroof te Workum" op deze site. Gerben IJpma werd gearresteerden opgebracht naar het beruchte Scholtenhuis in Groningen, waar hij werd gemarteld. Volgens de afspraak hield hij 24 uur zijn mond, zodat zijn vrienden een veilig heenkomen konden zoeken en vervolgens liet hij, om toch wat te kunnen zeggen, alleen het onderduikadres van Oppewal los. Ook dit was afgesproken.
Op de foto uit het Fries fotoarchief is te zien hoe IJpma enkele bonkaarten en een portefeuille verstop.
IJpma was ondergedoken aan de Zwarteweg, in het huis dat nu nr. 14 heeft, het huis waarvan de gevel helemaal rechts op deze foto uit 1951 te zien is (collectie Histoarysk Koudum). Destijds was in het achterste gedeelte van het pand een vestiging van het Provinciaal Elektriciteitsbedrijf PEB. In het voorhuis woonde de districtsambtenaar Kuiper.
In de ochtend van 16 augustus 1944 is IJpma teruggebracht naar zijn onderduikadres bij de familie Kuiper aan de Zwarteweg. Nadat het Duitse moordcommando eerst Tjalke van der Wal, de onschuldige kostbaas van Oppewal hadden doodgeschoten. Kuiper was gevlucht. De SD'ers forceerden de voordeur van het huis, dwongen IJpma zijn onderduikkamer aan te wijzen en schoten hem daar dood op zijn bed. Vooraf was hij vreselijk gemarteld, Praamsma schrijft over glasspinters onder zijn nagels. Anderen verklaarden dat IJpma ook in zijn benen was geschoten. Uit de overlijdensakte blijkt dat hij om 10.00 uur die ochtend moet zijn vermoord.
 |
 |
Op IJpma's graf, op het grafveld voor verzetstrijders van de Noorder begaafplaats in Leeuwarden, staat de toorts van de Stichting Friesland 1940-1945. De tekst op de zuil luidt: "Fallen yn'e striid tsjin ûnrjocht en slavernij - dat wy yn frede foar rjocht en frijdom weitsje". Op de de zerk staat: RUSTPLAATS VAN GERBEN IJPMA, GEB. 30 - 12 - 1920 TE LEEUWARDEN. VAN HET LEVEN BEROOFD 16- 8 - 1944 TE KOUDUM. NIEMAND HEEFT GROTERE LIEFDE DAN DAT HIJ ZIJN LEVEN INZET VOOR ZIJN VRIENDEN. JOH. 15:13 (foto's ontvangen van Bennie Bakker).
 |
 |
Postuum is Gerben IJpma op 13 maart 1984 het Verzetsherdenkingskruis verleend. Zijn foto staat in de bestuurskamer van de chr. voetbalvereniging Blauw Wit in Leeuwarden, waarvan hij ooit een verdienstelijk lid was. In Koudum is in 1967 een straat naar hem vernoemd. Zijn naam prijkt met die van de ander verzetsstrijders uit de gemeente op een gedenkplaat op de nieuwe begraafplaats te Koudum.
Onderstaande koppelingen leiden naar een levensverhaal over Gerben IJpma geschreven door zijn oudste zuster Hieke en naar zijn kwartierstaten, samengesteld door Sjoerd Huitema.
Deze pagina is bijgewerkt op 24 januari 2025.
Jan de Vries
