De inhuldigingscommissie voor burgemeester Rinke Reitsma (45) op de statiefoto voor het gemeentehuis in de Hoofdstraat op 1 okt. 1939. Links het huis Hoofdstraat 13, destijds de woning van de weduwe van Jan Kemker, nu de groentezaak.
Zittend vlnr: A. Sambrink Sanderink, Johannes Hoekstra, dominee W. Aalders, Hinke Reitsma-Yntema, Rinke Reitsma, R. de Vries (wethouder en locoburgemeester), J.F. May (hoofd O.L.S.), M. Rozendal (hoofd Chr. school), D. Hoekstra jr.
Staand vlnr: politieman Deinum, politieman ?, politieman J. van Dijk, T. Sluis (notaris), Pieter de Jager, P.J. de Jong (directeur zuivelfabriek), W.S. Visser, ?, ?, ?, ?, ?, dominee A. van Dijk, politieman J. Nijholt, politieman, politieman W. Bouma, politieman.
Daarachter vlnr: J. Krul (kijkt net over het hoofd van de man voor hem,?,?, Lolke Dokkum jr., O. Mulder (veearts), ?, ?, ?.
Staande op een bank vlnr: politieman P. Lycklema à Nijeholt, ?, veldwachter/bode Johannes Lemson, Froukje Lemson-van den Brink, Anne Woudstra, B. Snijder, Douwe Smits (volontair ter gemeentesecretarie).
De foto's zijn afkomstig van Douwe Smits. In de Balkster Courant van 2 okt. 1980 stond deze foto ook. De heer Ger Lemson schreef dat Johannes Lemson op 16 juli 1938 in Koudum kwam. Op 1 juli 1940 vertrok het echtpaar naar Wierum. Op 13 april 1991 is Johannes Lemson te Tiel overleden.
Foto van het gemeentehuis in de Hoofdstraat ter gelegenheid van de intocht van burgemeester Rinke Reitsma. Naast het gemeentehuis het Exteurpad (Plysjepaadsje) en dan de manufacturenwinkel van destijds Jan Muizelaar. Het pad is afgesloten met planken. Hierop staat een mededeling over de (dreigende) oorlog. Linksonder zien we Martens, Kees Smits en verder mevrouw Reitsma en Reitsma zelf, wethouder de Vries met iemand in gesprek, naast het vaandel het halve hoofd van meester Rozendal. Op het balkon Jouke Aukema, Lolke Dokkum, Harmen de Boer, op de rug gezien Douwe de Jong en bij de vlaggenstok Foppe de Jong. Achter het hek van het gemeentehuis rechts Douwe Smits, de eigenaar van deze foto.
Het vaandel is dat van het muziekkorps 'Richard Hol'. Dit korps had de stoet met burgemeester Reitsma vanaf de 'Molkwarder dyk' opgehaald. De twee meisjes links op de foto, in de witte jurkjes, hebben bloemen aangeboden aan mevrouw Reitsma. Het zijn Aaltje (van Willem) Martens en Koosje (van Uilke) Visser. Trijntje van Willem de Boer was 10 jaar en was een van de schoolkinderen die samen bij de inhuldiging een gedichtje mochten voordragen dat zij anno 2023 als 93 jarige nog altijd uit het hoofd kan opzeggen:
Boargemaster mei jins gade winskje wy fan herten ta
dat jo yn ús grietenije it mar goed nei 't sin mei ha.
Doch jo plicht en lit mar rabje eltseinien dy't it oars wol sjen
dat is de winsk fan allegearre en ek fan de Koudumer bern.
Ook deze foto is genomen op 1 okt. 1939. Het gezelschap met in het midden de ingehuldigde burgemeester Reitsma en echtgenote Hinke Yntema, bevindt zich in de raadzaal van het oude gemeentehuis aan de Hoofdstraat. Achter het donkere gordijn zitten de deuren naar het balkon aan de straatkant. In de grote medaillons de portretten van Koning Willem III en Koningin Emma. Zittend v.l.n.r.: Sibrand P.B. Martens, veehouder te Oudega, raadslid VVD; Cornelis (Kees) Smits, aannemer te Warns, wethouder ARP; Rienk A. de Vries, veehouder te Molkwerum, wethouder CHU; burgemeester Reitsma en zijn vrouw; gemeentesecretaris Pieter de Jager en Anne A. Bajema, veehouder te Warns, raadslid CHU. Staand v.l.n.r.: Lolke Dokkum, kassier Boerenleenbank te Koudum, raadslid ARP; Jouke Aukema te Koudum, raadslid SDAP; Foppe S. de Jong, manufacturier te Koudum, raadslid HGSP; Douwe Hendriks de Jong, bouwkundige te Koudum, raadslid CHU; Euwe de Haan, kleermaker te Hemelum, raadslid CHU; Tjeerd Talsma, melkcontroleur te Nijega, raadslid CHU, en Harmen de Boer, veehouder te Warns, raadslid ARP (foto met namen ingestuurd door Jelle de Jong).
In april 1940 viel Reitsma de eer te beurt het nieuwe gemeentehuis aan de Dammenseweg in gebruik te mogen nemen, twee weken voor de Duitse bezetting. Reitsma kwam in de moeilijke positie van die van burgemeester in oorlogstijd. Hij moest de bezetter tevreden zien te houden zonder de verzetsbeweging in de wielen te rijden. Een verzetsman, zeer waarschijnlijk Theunis de Vries, schreef na de bevrijding: 'Het gemeentehuis in Koudum was uitstekend en de zaak is er uitstekend vervalst. Burgemeester Reitsma stond op een afstand en zeide: "jullie doen het maar, doch ik weet van niks"' (Jan de Vries, "Verzetsmensen aan het woord", versie 4 (febr. 2022), 10 . Reitsma had het in de ogen van het verzet goed aangepakt. Toch werd hij al snel na de bevrijding overgeplaatst naar Wonseradeel. Onder de bevolking ging het gerucht dat dit met de oorlog te maken had. Hoogbejaarde dorpsgenoten kennen het gerucht dat hij fout zou zijn geweest. Dat laatste kan uiteraard niet het geval zijn, want dan had Reitsma geen nieuwe positie gekregen. Dit blijkt dan ook uit een rapport over Reitsma's houding tijdens de bezetting in het archief van de commissaris van de koningin van Friesland. Hij saboteerde volgens dit rapport de berichtgeving aan de bezetter door opgaven met grote vertraging in te zenden, de lijsten met personen voor de arbeidsinzet niet in te zenden, geen inlichtingen uit het bevolkingsregister op te sturen en oogluikend toe te staan dat bepaalde kaarten uit dit register werden verwijderd (Tresoar 12-02 nr. 331, burgemeesters HON 1923-1961).
Ondanks zijn juiste houding kan Reitsma's vertrek verband houden met gebeurtenissen in de bezettingstijd, daarop lijkt het gerucht te wijzen en ook de opvallende zwijgzaamheid van het archief van de CdK met betrekking tot Reitsma's ontslag als burgemeester van H.O.N. Het enige document is een vierregelig briefje ter grootte van een visitekaartje dat verwijst naar de benoeming in Wonseradeel. Als er op het gemeentehuis van H.O.N. of onder zijn verantwoordelijkheid inderdaad iets fout is gegaan tijdens de bezetting, en als dit inderdaad zijn vertrek wenselijk maakte, dan kan dit verband houden met de zeer netelige kwestie rond gemeenteambtenaar Jacob Muizelaar, die met zijn zoon Douwe Pieter onderduikers had verraden. Zij zijn hiervoor veroordeeld in een tribunaal van de bijzondere rechtspleging. Hun verraad bleek enkele dagen na de bevrijding. De verzetsbeweging was op het verkeerde been gezet. In de laatste oorlogswinter is in in Koudum in ieder geval één jongeman op verdenking van verraad door het verzet geliquideerd, zeer waarschijnlijk waren het er twee. Deze kwestie is door bestuur en politie in de doofpot gestopt. Zie voor een reconstructie: Ytsje Hettinga, Jan de Vries, It Grutte Swijen: De moord op Piebe Hoekema en de gevolgen (Warkum: De Ryp, 2022).
 |
Rinke Douwes Reitsma (1893-1954) te Witmarsum trouwt 6 jan. 1925 Hinke Yntema (1894-1961) uit Wommels. Het huwelijk bleef kinderloos. De advertentie staat in de Leeuwarder courant van 22 febr. 1954, gevonden met Delpher.nl |
Op 4 en 5 febr. 2023 toegevoegd: het gedichtje van Trijntje Munniksma-de Boer en de drie laatste alinea's.
Jan de Vries
