De eerste gedrukte Vrij Nederland bereikte de lezers tijdens de Kerstdagen van 1941. Drukker was Johannes Hoekstra te Koudum. Vrij Nederland werkte samen met De Vonk, een ander socialistisch verzetsblad. De basis van beide bladen lag in Amsterdam. Hoe kwam Vrij Nederland terecht bij een drukker in Koudum?
Initiatiefnemer en hoofdredacteur was Henk van Randwijk (1909 – 1966) echtgenote Ada Henstra (1911 – 2013) zijn rechterhand. Tom Rot was belast met het vinden van een drukker. In mei 1975 haalde de laatste herinneringen op aan die tijd, door de jaarlijkse dodenherdenking te Amsterdam te laten schieten voor de plechtigheid in Hindeloopen, in een voor Vrij Nederland historische streek - de Zuidwesthoek van Friesland. In het najaar publiceerde Vrij Nederland zijn artikel "'k heb ze gekend, voortrekkers in het verzet - herinneringen in Koudum" (Vrij Nederland, 6 sept. 1975). Rot licht een tipje van de sluier op maar schrijft niet waarom hij zocht in Friesland.
De Februari-staking van '41 bracht Van Randwijk dichter bij De Vonk. Financieel liet VN zich niet onbetuigd bij de ondersteuning van de slachtoffers van deze staking. We hebben heel wat gesprekken gevoerd in het bovenmeesters-kamertje van de school waarvan Van Randwijk de leiding had. Daar vroeg hij mij uit te zien naar een drukker die VN wilde drukken. Ik slaagde, en vond dank zij de hulp van Notaris Jukema (Workum) en hotelhouder Walda uit Hindeloopen een adres in Koudum. Wim Speelman, die later mede Trouw oprichtte, handelde deze zaak verder af, aldus Tom Rot.
De genoemde hotelhouder Roel Walda uit Hindeloopen lijkt een belangrijke schakel omdat hij betrokken was bij De Vonk. Waarschijnlijk kwam Rot door de Vonk-groep bij Walda uit. Tijdens de Kerstdagen toen de lezers de eerste lazen waren ze bij Hoekstra al met nummer twee in de weer. Maar de samenwerking was van korte duur. Op 18 maart 1942 werd dit contact verbroken; tengevolge van verraad vond er een huiszoeking plaats bij Hoekstra; Walda kon tijdig vluchten. Van het verdere verloop in 1942 in het noorden is ons niets bekend (Winkel, Lydia, De ondergrondse pers 1940-1945).
De linkse signatuur van Vrij Nederland was een moeilijk punt voor de veelal gereformeerde verzetsmensen in Koudum. Het schijnt dat Wiebe Munniksma eens een aanvaring had met volbloed AR-man en verzetsleider Theunis de Vries, toen uitkwam dat de laatste een bepaalde editie van Vrij Nederland weigerde te verspreiden en in plaats daarvan alle exemplaren had verbrand. Het bezwaar tegen het socialistische karakter gold breder en zou leiden tot de afsplitsing van de groep Trouw, die met een eigen blad kwam. De ondergrondse van Koudum liet vervolgens Vrij Nederland vallen om zich aan te sluiten bij de Trouw-groep.
