Omstreeks 1842 liet de 'Christelijke afgescheidene en wedergekeerde gereformeerde gemeente te Koudum' dit kerkje bouwen in de Kninebuert, nu Verlengde Hoofdstraat nr 13 (foto door H. de Jong, omstreeks 1970).
 |
 |
Na ruim 30 jaar bleek het kerkje te klein en kwam er een nieuwe- op het terrein naast het oude kerkje. De eerste steen werd gelegd op 29 mei 1874 door de predikant Eliëzer Kropveld. Hij stond in Koudum van januari 1874 tot oktober 1879. De gedenksteen zat eerst boven de ingang aan de Bovenweg, maar tijdens bij de grote verbouwing in 1930 is de hoofdingang verplaatst en kwam de steen boven de zijdeur in de oostgevel. Deze deur is tijdens de verbouwing in 1951 dichtgemetseld, maar de gedenksteen is daar gebleven.
De nieuwe gereformeerde kerk met torentje en de ingang nog aan de Bovenweg. Deze foto staat ook in het eerste boek van Koopmans, maar dan in zwart wit. In de herfst van 1929 is er een ingrijpende verbouwing van start gegaan. Het gebouw is toen 2.30 m. langer gemaakt en de inrichting is volledig omgedraaid. Dus de preekstoel en het orgel wisselden van plaats met de 'kreake'. Mede door het vergroten van de kreake kreeg men veel meer zitplaatsen. Het torentje is toen weggehaald en midden op de kerk is een koepeltje gekomen en aan beide zijden van het dak twee kapelletjes. De ingang kwam in de Kninebuert, de Verlengde Hoofdstraat (collectie's L. Folkertsma te Joure en het gemeentearchief).
Volgens het opschrift op deze ansichtkaart zou deze foto in de gereformeerde kerk van Koudum zijn genomen. Op het eerste gezicht lijkt het de Martinikerk, maar dat kan bij nader inzien niet het geval zijn, want de ramen en de muren zijn veel lager en ook ontbreken bijvoorbeeld de fraaie koperen boog in het doophek, de psalmborden en het gedenkbord. De zoldering (als dat de juiste benaming is) met trekstangen lijkt inderdaad op die van de gereformeerde kerk, die dan voor de verbouwing van 1930 geen rechte gevel had aan de Kninebuert, maar een met drie facetten. Helaas is er (nog) geen foto of bouwtekening voorhanden die dat kan bewijzen. Als de gereformeerde kerk te Koudum er voor de verbouwing van 1930 zo uit heeft gezien dan bouwde men vrij precies het 17de-eeuwse interieur na van de Martinikerk. Opvallend; het heeft ongetwijfeld te maken met denkbeelden over de relatie met de aloude gereformeerde kerk, uit de tijd van de Synode van Dordrecht, en de Statenbijbel (1637). Deze bijzondere foto is niet opgenomen in het boekje: Boer- Akkerman, E. de, R. Oppewal en S. Zeijl, Gods trou is in skyld en pânser (1988). De inzender is Peter Dillingh te Dordrecht.
Jan de Vries, 17 sept. 2018.
Kerk, pastorie en lokaal gezien vanaf de Bovenweg. Collectie Jappie Hornstra.
Onder het hoofd rechtzaken stond dit vergrijp in de Leeuwarder Courant van 28 januari 1895.
Gezicht op de kerk aan de kant van de Bovenweg.
Ansichtkaart uit de collectie van Jan Overzee.
Gereformeerde kerk interieur van voor de verbouwing in 1951.
Gereformeerde Kerk:Interieur na verbouwing 1951 met aan de noordzijde een uitbouw en aan de binnenkant een inbouw voor een consistorie en daarboven werd het orgel vanaf de galerij achter geplaatst.
Kerk en pastorie aan de Verlengde Hoofdstraat. Ook op deze foto is het koepeltje op de kerk te zien en ook de kapelletjes.
Ingekleurde ansichtkaart van de pastorie.
In 2013 werden bij verbouwwerkzaamheden van de pastorie twee namen ontdekt op een dakspant, met daarbij de datum 21 april 1912: Freerk Dijkstra en Jelle Terpstra, 17 jaar.
Op 8 september 2006 is door de PKN-gemeente afscheid genomen van dit kerkgebouw in een dienst geleid door ds. J.P. Oosterhoff. Eind 2006 zijn kerk, pastorie en lokaal verkocht. Het was een hele geruststelling voor het dorp dat de gebouwen bleven bestaan en een aanvaardbare bestemming kregen. In 2007 was de pastorie (1912) weer bewoond en is in het lokaal (1916) galerie/atelier 'Singel 19' geopend en in 2008 zal woonwinkel/theeschenkerij 'Unieck', die in de voormalige kerk wordt gevestigd, ook de deuren openen.Situatie in 2010, vastgelegd door Google Streetview. In de kerk is een woonwinkel en woning gesitueerd en in het lokaal een galarie. In 2015 is de Galerie Singel 19 gestopt en is het lokaal verbouwd tot woning.
