Al voor 1600 moet Koudum, één of mogelijk zelfs twee doopsgezinde gemeenten gehad hebben, die dan later fuseerden. Er is heel weinig bekend over de plaatselijke Mennonieten uit die tijd, want er zijn geen archieven nagelaten, maar zeker is dat hier in de 17de eeuw een gemeente was, vermoedelijk van Waterlandse signatuur. Een collecte in 1642 in de kerken van het dorp, voor de noodlijdende bevolking van het in een oorlog verwikkelde Duitsland, leverde 270 gulden op, waarvan 70 vanuit de doopsgezinde gemeente. In 1695 waren er 80 leden. In tegenstelling tot de naburige plaatsen Hindeloopen en Molkwerum, waren in Koudum de Calvinisten veruit in de overhand. In die plaatsen waren zelfs twee Vermaningen, een kleine en een grote. De gemeenten in Warns en Staveren waren in grootte waarschijnlijk vergelijkbaar met die van Koudum. Dergelijke kleine gemeenten werden bediend door lekenpredikanten. Deze voorgangers of oudsten koos men niet zelden uit het eigen midden, zoals schipper Tjeerd Formers die in 1721 genoemd staat als 'leeraar der doopsgesinde gemeente alhier tot Coudum.' In die tijd stond de Vermaning in de 'Conijnenburen', de huidige Verlengde Hoofdstraat.
Omstreeks het jaar 1803 is de Koudumer gemeente opgeheven, althans er kwam geen opvolger voor de voorganger Tjalling Tjallingius, een voormalig uitgever te Hoorn. De leden gingen voortaan in Molkwerum naar de kerk, tot tien jaar later ook die gemeente werd opgeheven en samenging met die van Hindeloopen. D. Lodeesen, doopsgezind predikant te Hindeloopen, bewerkstelligde dat Koudum in 1867 weer een eigen gemeente kreeg. Het hoe en waarom van die gebeurtenis leest u in het kort in de tekst van Jelle de Jong hieronder, en in het geheel in het door Lodeesen zelf geschreven artikel, dat zich opent door op de link onderaan te klikken. Drie jaar later, in 1870, realiseerde de gemeente een eigen onderkomen, maar men deelde de voorganger; eerst met Hindeloopen en later met Workum. Het ledental schommelde in de eerste helft van de 20ste eeuw rond de dertig. In 1955 was en een zondagsschool en een zusterkring. In 2016 is besluit genomen de gemeente op te heffen. In 2017 is het kerkje verkocht. Histoarysk Koudum beheert op dit moment het jongste kerkarchief, dat loopt vanaf ongeveer 1935.
 |
 |
Advertenties uit de Leeuwarder courant van 9 aug. 1870 en 16 mei 1902.
 |
Deze advertentie stond in de Leeuwarder van 11 sept. 1894 (beschikbaar op delpher.nl).
Jelle de Jong: 'De tsjerkerie fan de yn 1867 'herstelde doopsgezinde gemeente' fan Koudum woe graach in eigen tsjerke hawwe. De Hylper dûmny D. Lodeesen hat him tige ward om jild bij elkoar te krijen. Hij hie der sels ek belang bij want hij moast alles rinnende dwaan, as him ride litte troch in goedwollende broeder dy’t boer wie. Foaral yn de hjerst mei de westlike stoarmen op de Súdersee dan koe it wol wêze dat der in sa’n fluts wetter oer de doe twa meter legere seedyk kaam, dat dominy oant op it fel ta wiet wie. Dominy Lodeesen tochte aansen trije lytse gemeenten te beärbeidzjen. Hij woe net in heger traktemint hawwe, mar in koetske om droech en fris bij de bruorren en susters te preekjen en te kategisearjen. De Fryske Doopsgesinde Sosiëteit (in soarte provinsjale synoade) fielde der net sa foar, want de tekoarten kamen bij harren op it boardsje en de Koudumers koenen wol nei Molkwar as Hylpen te tsjerkjen en bij min waar ek wol tsjerkje bij in broeder oan hûs. Dominy Lodeesen leit der tsjin yn dat troch de krimp yn Hylpen en Molkwar hja straks net mear in foargonger beroppe kinne en dat soe skande wêze yn in streek dêr’t eartiids it Minniste doperdom ûnstien wie. Dat dominy hat trochset en men hie in stik grûn neist de timmerwinkel fan Jan de Jong oan de Buorren del (no Haadstrjitte 59) sa’t it der doe neamt waard. En it gebou wie al oanbestege foar f 2100 en foar meubilêr, stekken en oare kosten hie men f 400 nedich. Hja hienen yn septimber 1870 al in tûsend gûne út eigen bijdragen en jeften fan 34 gemeenten krige. Dat dominy rekkene foar de rest op de Sosiëteit en op ’e oare rest fan de gemeenten, om sjen te litten dat er noch genôch fan de âlde Minniste geast oerbleaun is om in gemeente dy’t nei sechstich jier fersutering wêr langst hat nei in eigen tsjerkje net yn de woestyn roppe te litten.'
