't Is ien en al drokte oan 'e âldwyk. De fearskippers Klaes [Visser], Wietse [De Jong] en Pier [Aukema] bringe har spullen, fân stêd meinomd, oan 'e man. De turfskippers Jabek Jurjens [Reinstra] en Beant Popkes [Steegenga] skreppe om de branje op 'e wein te krijen. Simen Joukes [Van der Veer] syn skip is ôladen mei grienten. Albert [Visser] fan Douwe Haitses makket syn snikke ré foar in nije fracht; mei de puts kletst er it wetter oer de foarp1echt. Jelle [Gerrits Visser] syn modderskute hat efkes lins; takommene wike moat er om in fracht nei de terpen, foar Bart Speerstra. Wy sitte oan 'e kant fan 'e wyk to angeljen, nêst us in stikje droege bôle, dat altiten weroan fan 'e heak wekket (út: Sietse Gerts van der Heide, Minsken fan doe destiids, Koudum sa'n 50-60 jier lyn. Dit boekje is yn 1973 útjûn). De kaart is fan foar 1915, en is stjoerd troch Jan Overzee. Sjoch hjir foar mear ferhalen oer Koudumer skippers.
Dit is waarschijnlijk de oudste foto van de Symkewyk. Het watertje is smal en aan de oostkant nog zonder beschoeiing. Meestal wordt het haventje 'de Wyk' genoemd. Voluit is het 'Symkewyk', een naam die al eeuwen oud is. In de Beneficiaalboeken (opgemaakt in 1542) komt deze naam al voor als 'Sympke Froulis wyck' en verder: Item, die Pastoers huyssteedt ende heem. Item, Symck Froulis huyssteedt. Item, Claes Hans huyssteedt. Item, Willem Syurdszoon huyssteedt. Item, Intthie Reuwers huyssteedt. Voor al deze woningen geldt: Al met haere twynen, ende met die vuytgangen vuyt na de Garsloet. (blz. 448 en 449). Hieruit blijkt dat reeds in het begin van de 16e eeuw de naam gebezigd werd en dat deze naar een persoon is genoemd die daar heeft gewoond.
 |
De Wyk vervulde eeuwenlang een belangrijke rol in het economisch verkeer van Koudum. Lang geleden waren er geregelde veerdiensten op o.a. Staveren, Sneek, Workum, Harlingen en Amsterdam. Ene Jacob Jacobs werd in 1749 aangeduid als roeyschipper van hier op Sneek. In 1811 namen drie Koudumer families de naam Van der Veer aan. Bijna alles wat het dorp produceerde of liet aanvoeren kwam of ging via de Wyk, van kaas en boter tot koeien en varkens en van kievitseieren tot Koudumer Beantsjes. Er werden bouwmaterialen als zand en grind aangevoerd en brandstoffen als steenkool en turf. De Symkewal was dan ook een logische vestigingsplaats voor een aannemer of een brandstofhandelaar, de zuivelfabriek en natuurlijk een herberg. In 1911 is de Wyk nog verbreed, kwam er een loswal, en ontstond het haventje zoals we het nu kennen (uit Jan de Vries, 'Straatnamen XIII'). |
In 1912 is de Wyk geslat en verbreed en de betonnen walbeschoeiing gemaakt. Leeuwarder courant, 18 aug. 1911.
Vanaf de Symkewyk liep het watertje de Lytse Wyk, ook wel Dwerswyck genoemd, parallel aan de Onderweg, tot aan de hoek Beukenlaan. Op oude kaarten is dit nog te zien. Op de foto is men bezig de Lytse Wyk te dempen. Dit werk moet voor 1912 zijn uitgevoerd, omdat in dat jaar de nieuwe timmerwerkplaats van De Jong gebouwd is op een deel van de plek waar de Lytse Wyk liep. V.l.n.r.: Jan Speerstra, Romke S. de Jong, Hessel de Jong, Abe de Jong, Carel van Asperen en Sipke v.d. Veen (collectie Histoarysk Koudum, archief G. Koopmans).
Een foto met de Wyk vol met schepen. Dit moet haast wel vanwege een bijzondere gelegenheid zijn. Of een feest in Koudum of misschien ook wel een trouwerij binnen de schipperswereld. Er is geen jaartal bekend. De zuivelfabriek had indertijd lagere gebouwen. Voordat de "lytse Wyk" gedempt werd was aan de fabriekskant al een houten walbeschoeiïng gemaakt, die hier links op de foto nog te zien is. Deze foto staat ook in het eerste boek van Koopmans. Met dank aan Botke Amsterdam-de Jong uit Sneek, haar zoon heeft de foto via e-mail ingestuurd; Botke is een dochter van Haitze de Jong.
De Wyk vanaf de fabrieksschoorsteen. De foto geeft de situatie van voor 1915 weer. De tuin van het doktershuis aan de Vermaningsweg reikt nog tot aan de haven (bron: Gauke Bootsma).
Collectie Lolke Folkertsma, Joure.
Een gure herfstdag, voor 1940, op de voorgrond de reling van het beurtschip van de gebr. de Jong.
Amateurfoto, collectie Fries Fotoarchief.
Op deze foto ligt het beurtschip Koudum van Fa. Visser en De Boer. (de zwagers Douwe Visser en Pieter de Boer). Links is nog de kont van het beurtschip van de Gebr. De Jong te zien. De twee firma's zijn gefuseerd tot "KEB", het Koudumer Expeditie Bedrijf. Het schip van de Gebr. De Jong is toen verkocht. In het huisje aan de overkant van de Wyk hebben een tijdlang Romke Jacobs de Jong en zijn vrouw Aaltje Bakker gewoond, met hun kinderen: Jaap "Kanon", Jitze en Gepke. Ansichtkaart, uitgave Hoekstra's boekhandel Koudum; exemplaar uit de verzameling van L. Folkertsma te Joure.
Gezicht op de Wyk, waarschijnlijk begin jaren '50. Links ligt de "Mededinger" van Jabik (Bap) Visser, zand- en grintschipper. Verderop ligt het beurtschip van de KEB, de M.S. Koudum. Rechts is nog net het skûtsje van Sjouke Aukema te zien. Er naast ligt de opdrukker. Deze opdrukker had al een sneldraaiende diesel en deze werd echt vertroeteld door Rinke. Met het schip werd turf vervoerd. Het ligt nog steeds in de haven, want het is in 1960 omgebouwd tot woonschip van Jappie en Akke Bergsma. Het rechtergebouw aan de korte kant van de Wyk was het brandstoffenhok van de KEB. In de voorgevel stond: Wielinga & de Jong, Brandstoffen. In het laatst van de oorlog was in dit hok de gaarkeuken, waar de vrouwen met een lege pan in handen, in de rij stonden te wachten op een maal. Foto beschikbaar gesteld door Fokke Hoekstra.
Gezicht op De Wyk, rechts de brandstoffenloods waar aan het eind van de oorlog de gaarkeuken was. Op de hoek een grote spiegel om te zien of er verkeer van achter Spoorzicht vandaan komt. Dat was ook van belang voor de melkrijders in hun strijd om als eerste bij de fabriek te zijn. Het poststempel op deze ansichtkaart is van 28-08-1939. Ingestuurd door Trijntje Snijders-van der Veer.
De haven in de tijd dat de nieuwe "Klomp", de sociale werkplaats, nog niet gebouwd was. Ook van de affaires van Tjerk van der Veen aan de Var is nog geen sprake. De brandstofzakken van Rinke Aukema hangen aan het hek te drogen. De praam op de voorgrond was voorheen van de K.E.B. (Koudumer Expeditie Bedrijf). Als het beurtschip extra spullen mee moest nemen dan ging deze praam mee op sleeptouw. De toepasselijke naam voor deze praam was "Lastdrager". (foto H. de Jong).
 |
Het bootje achter de ark van Jappie en Akke is van Symen van der Veer, volgens Ulfert de Jong, die deze foto maakte. |
De Wyk dichtgevroren, start en eindpunt van mooie schaatstochten. Foto Ulfert de Jong.
De Symkewyk omstreeks 1980, vastgelegd door Jacob Teakes van der Veer.
Omstreeks 1984, foto door H. de Jong.
De Wyk in de winter van 2005.
