Tijdens de oorlog kozen sommige Koudumers openlijk de kant van de bezetter. Vaak waren deze mensen lid van de Nationaal Socialistische Bond (NSB) een Nederlandse politieke partij die onder leiding stond van Anton Mussert, die de bezetting van Nederland in 1940 door de Nazi’s van Hitler verwelkomde. Enkele dorpsgenoten gingen nog een flinke stap verder door onderduikers te verraden of dienst te nemen in het Duitse leger. Van de drie Koudumers die het laatste deden kwam er een levend en wel terug. Na de oorlog zijn hij en zijn vrouw veroordeeld.
De berechting van ‘foute Nederlanders’, zoals ze genoemd werden vond plaats tijdens zogenaamde tribunalen. Ook zwarthandelaren moesten zich verantwoorden en hun verdiende geld werd afgepakt. In Friesland werden de belangrijkste processen gehouden te Leeuwarden, Heerenveen en Sneek. Kranten deden destijds verslag van de zittingen en de uitgedeelde straffen. Voor zover bekend kregen in totaal minstens tien dorpsgenoten een veroordeling. In veel gevallen betekende dat een jaar opsluiting en tien jaar ontzegging van het stemrecht.
Een van de veroordeelden was de tuinder Anne Jacob van der Veer. Zijn zoon Jaap heeft enkele jaren geleden het levensverhaal van Anne opgeschreven en naar buiten gebracht op de website van Histoarysk Koudum. In het voorwoord schrijft hij over het NSB-verleden van Anne: ‘Denk niet dat het mijn bedoeling is het goed te praten, al zou ik sommige zaken liever achterwege laten.’ Na de oorlog is Jaap nooit gepest zoals de meeste kinderen van NSB-ouders. Dat is een teken van een ongewone situatie. Anne van der Veer was dan ook geen doorsnee NSB’er en zeker geen meeloper die in 1940 op de wagen sprong.
Het bijzondere levensverhaal geeft inzicht in dramatische gebeurtenissen die Anne troffen en zijn keuzes die maakten dat hij al in 1934 in de NSB van Mussert belandde. Frustratie voert de boventoon. Anne zocht de schuld voor zijn situatie niet in de eerste plaats bij zichzelf maar gaf anderen de schuld. Joden hielden volgens hem het kapitalistische systeem in stand dat maakte dat hij als tuinder gedwongen was tot een armoedig bestaan. Hij stond op goede voet met de Duitse commandant in Staveren, toch heeft hij nooit mensen verraden, hoewel hij de gelegenheid had.
Met de koppeling onderaan deze pagina open u het volledige verhaal over Anne van der Veer
