't Rechthuis te Koudum in Hemelumer Oldevaert; tekening uit 1723 uit het archief van de gemeente. In het rechthuis werd recht gesproken door de grietman, geassisteerd door een of twee bijzitters. De grietman en de bijzitters waren dus bestuurder en rechter. 1723 zal ook ongeveer het jaar zijn dat het rechthuis in Koudum gevestigd is. Voor die tijd had de grietman van H.O.N. een recht- of waarkamer in het stadhuis van Staveren. De ambtenaren of practicijns zoals secretaris, notaris, klerken, controleurs of chergers of belastingcommiezen, procureurs of aanklagers, executeurs of agenten van politie, werkten er ook, en woonden veelal in Staveren. Het is niet duidelijk of de ambtenaren in 1723 ook in Koudum kwamen te werken; het pand lijkt niet heel groot. In ieder geval kon grietman Jacobus van der Waeyen voortaan lopend naar zijn werk, door een rechthuis in Koudum in gebruik te nemen. Waar het stond is niet bekend. Meer dan een eeuw later bleek het te klein en verhuisde omstreeks 1850 het grietenijpersoneel naar een voormalige herberg in de Hoofdstraat, genaamd 'Het wapen van Hemelumer Oldephaert en Noordwolde,' die tot 1939 als grietenij-, dan wel gemeentehuis in gebruik bleef.
